Uáppuruttâ | Anarâškielâ | KelaMoonâ siskáldâsân

Uáppuruttâ

17 ihheed tiävdám uáppee puáhtá finniđ uáppuruuđâ.

Uáppuruuđâ miärán vaigutteh

  • mon ahasâš tun lah
  • maht tun aasah
  • lah-uv tun naaijâm
  • láá-uv tust päärnih.

Ucemus uáppuruuđah láá 8–43 eurod mánuppaajeest. 17–19-ihásâš uáppee, kote áásá vaanhimijdiskuin, puáhtá finniđ uccâ uáppuruuđâ. Pärnittes uáppee stuárráámus máhđulâš uáppuruttâ lii 279 eurod mánuppaajeest.

Vuálá 17-ihásâš puáhtá finniđ

  • uáppuruuđâ, jis pärnilase lii lopâttum
  • uáppuruuđâ oppâmateriaallase, jis uápuh iä lah mávsuttes škovlim.

Uáppuruuđâst mana viäru. Tun jieh kuittâg koolgâ mäksiđ tuu uáppuruuđâst viäru, jis tust iä lah eres puáđuh.

Luuvâ lase uáppuruuđâ ucâmist (suomâkielân).

Uáppuruuđâ huolâtteijeealadâs

Jis tun lah vuálá 18-ihásii päärni huolâtteijee, tuu uáppuruutân lasettuvvoo huolâtteijeealadâs. Tot lii ivveest 2024 suulân 141 eurod mánuppaajeest. Kela mieđeet tom automaatlávt.

Uáppuruuđâ oppâmateriallase

Tun puávtáh finniđ oppâmateriallase, jis čuávuvááh iävtuh tievih:

  • Tust iä lah päärnih jiehke tun lah naaijâm.
  • Tuu vaanhimij puáđuh láá ohtsis enâmustáá 41 100 eurod ivveest.
  • Tun aasah jieijâd vanhimijguin já tun lah 20-ihásâš teikkâ aasah jiečânávt já lah vuálá 18-ihásâš.

Tun jieh kuittâg pyevti finniđ oppâmateriallase, jis tust lii vuoigâdvuotâ mávsuttes škovliimân.

Kiäst lii vuoigâdvuotâ mávsuttes škovliittâsân?

Tust lii vuoigâdvuotâ mávsuttes škovliittâsân, jis tun tiävdáh kuohtuid čuávuváid iävtuid:

  • Tun lah lopâttâm vuáđuškoovlâ ive 2021 tâi ton maŋa.
  • Tun lah šoddâm ive 2004 tâi ton maŋa.

Puoh škovliittâsah iä lah mávsuttemeh, veikâ tun tiävdáččih iävtuid. Täärhist jieijâd oppâlájádâsâst, lii-uv tuu škovliittâs mávsuttem.

Meiddei 15- tâi 16-ihásiih pyehtih finniđ oppâmateriallase, veikâ sij iä pyevti finniđ eres uáppuruuđâ.

Oppâmateriallase lii suulân 52 eurod mánuppaajeest.

Jis tun finniih jo uápputorjuu, Kela mieđeet tunjin oppâmateriallase automaatlávt. Tun jieh talle taarbâš uuccâđ taan. Jis tun jieh vala finnii uáppuruuđâ, mut tun puávtáh finniđ oppâmateriaallase, te uusâ uápputorjuu uápputoorjâucâmuššáin.

Vaanhimij puáđuh

Vaanhimij puáđuh pyehtih vaiguttiđ toos, ete finniih-uv tun uáppuruuđâ já mon ennuv tun finniih tom. Sajasâšvanhimij teikkâ ovdâmerkkân äijih tâi ááhu puáđuh iä vaaigut uápputorjui.

Jis tuu vaanhimeh lává iäránâm, Kela váldá huámmášumán ton vaanhim puáđuid, kiän kulen tun aasah teikkâ kiän kulen tun lah majemuš aassâm.

Ollâškovlâuáppeeh

Jis tun oopah ollâškoovlâst, te vaanhimij puáđuh iä keeppid tuu uáppuruuđâ mere iäge eesti tom finnim. Jis tuu vaanhimijn láá tuše uccáá puáđuh, toh pyehtih kuittâg vaiguttiđ tuu tienuuvt, ete tun finniih eenâb uápputorjuu.

Luvâttuvâst, áámmátlii oppâlájádâsâst teikkâ opâttuvâst uáppeeh

Jis tun luuvah uápuid luvâttuvâst, áámmátlii oppâlájádâsâst teikkâ opâttuvâst, vaanhimij puáđuh pyehtih vaiguttiđ tuu uápputorjui, jis nubbe teikâ nubbe čuávuváin kuáská tunjin:

  • Tun lah vuálá 18-ihásâš.
  • Tun aasah jieijâd vaanhimijguin.

Vaanhimij puáđuh sättih talle kepidiđ tuu uápputorjuu mere, lasettiđ tom tâi estiđ ollásávt uápputorjuu finnim.

Jis tun aasah jiečânávt, ađai eres saajeest ko vaanhimij lunne, te vanhimij puáđuh iä keeppid tuu finnim uápputorjuu, peic pyehtih tuše styerediđ tom. Vaanhimij puáđuh vaigutteh kuittâg toos, ete finniih-uv tun oppâmateriaallase já uáppuloovnâ staatâtähidem.

Vaanhimij puáđuh iä vaaigut uápputorjui, jis miinii čuávuváin kuáská tunjin:

  • Tun lah tiävdám 18 ive já aasah jiečânávt.
  • Tun lah naaijâm.
  • Tun lah vyeliahasii päärni huolâtteijee.

Tun puávtáh árvuštâllâđ rekinistemohjelmijn, ete mon ennuv tun puávtáh finniđ uáppuruuđa (suomâkielân).

Luuvâ lase

Sijđo lii peividum 20.2.2024