Teâđtõs

Sosiaalstaaʹne liâ pueʹttmen mäŋgg muttâz ekka 2024

Õlmstõttum 21.9.2023

Kela ouddõõzzi meäʹrid da määinaid liâ valmštõõllâm vueʹlnn puõʹtti ekka mäŋgg muttâz. Valmštõõllâmvuâlain muttsin lij linjjuum halltõsprograammâst. Puk muttâz jiâ puäʹđ viõʹǩǩe tâʹlles eeʹjj 2024 aalǥâst, pâi viõʹǩǩešõddmõõžž liâ miârktõs jueʹǩǩed siõmmna vuârast.

Halltõsprograammâst eʹtǩǩeet ekka 2024 määŋgaid muttsid sosiaalstaaʹne. Sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria valmštââll halltõõzz eʹtǩǩõõzzid, da tõn mâŋŋa tõid ǩiõttʼtõõlât eeʹttiǩ-kååʹddest.

Tän poddsaž teâđai mieʹldd puõʹtti eeʹjjest jm. reâuǥteʹmesvuõttstaan da takai jälstemtuärjjõõzz čuõppât. Pââjõõzz liâ šõddmen päärnažlõõʹzzid da privattdåhttar koʹrvvõõzzin mäʹhssemvuâlaid Kela koʹrvvõõzzid.

Tääʹrǩab ääʹšš čiõlggne eman pueʹrben, ǥu halltõõzz lääʹǩǩeʹtǩǩõõzz valmštâʹvve. Kela iʹlmmat muttsin äʹššniiʹǩǩid aktiivlânji čõõđ ääiʹj čõõuč poodd.

Jeältõõǥǥ, lääʹmestuärjjõõzz da jeältõkvuäǯǯai jälstemtuärjjõs

Kela mäʹhssemvuâla jeältõõǥǥ (narodjeältõk, staanjeältõk), lääʹmestuärjjõõzz da rintamalââʹzz pââʹjdet eeʹjj aalǥâst nooʹrmeld narodjeältõkindeeʹksin. Pââjõõzz šorradvuõtt čiõlggan 13. kålggmannust, ǥu Kela raavad, mii lij narodjeältõkindeʹkss 1.1.2024 ääʹljeeʹl.

Jeältõkvuäǯǯai jälstemtuärjjõõzz meäʹrtõõvvâmvuâđ eeʹjjest 2024 pâʹšše seämmanalla ǥu tän eeʹjjest.

Reâuǥteʹmesvuõttstaan

Kelan mäʹhssem reâuǥteʹmesvuõttstaan (tuâjjmarkkântuärjjõs da vuâđđpeiʹvvteäʹǧǧ) mieʹrr pââšš eeʹjjest 2024 seämmanallšeʹmmen (37,21 euʹrred peeiʹvest), jõs halltõõzz plaaneem indeʹkssjiõŋŋtummuš priimât eeʹttiǩ-kååʹddest.

Reâuǥteʹmesvuõttstaaʹne valmštõõlât määŋgaid muttsid, koin pieʹǩǩ šâdd viõʹǩǩe tâʹlles eeʹjj aalǥâst, pieʹǩǩ mâʹŋŋlubust. Puõʹtti eeʹjj aalǥâst reâuǥteʹmesvuõttstaan ooʒʒjin jiijjâsvasttõspeeiʹvi mieʹrr käggââtt 5:st 7:ma. Še tiuddäiʹǧǧtuâj puuʹđeen mäʹhssemvuâla luõvâsvuõttkoʹrvvõõzz vaaikte tõõzz, kuäʹss reâuǥteʹmesvuõttstaan ääʹljet mäʹhssed.

Plaaneem vueʹlnn lij, što reâuǥteʹmesvuõttstaaʹne jeät teänab määus 1.4.2024 ääʹljeeʹl päärnažpââjõõzzid. Päärnažpââjõs lij mahssum tõid reâuǥteʹmes tuâjjooʒʒjid, koin liâ vueʹllâkksa päärna jeäʹltemnalla. Vueʹjjest tät miârkat nuʹt 10–20 proseeʹnt ǩieʹppummuž tuâjjmarkkântuärjjõõzz leʹbe vuâđđpeiʹvvtieʹǧǧ meärra. Še reâuǥteʹmesvuõttstaan šiõttʼtõõllmõš päʹlǩǩtiânnsivuiʹm mottai, ǥu 300 eeuʹr suõjjvueʹss jaukkeet âânnmõõžžâst.

Päʹlǩǩvuäǯǯai reâuǥaståårram-mainnu valmštõõlât muttâz, kååʹtt lij pueʹttmen viõʹǩǩe čõhččmannust. Reâuǥaståårram-mäinn kokkneʹči 6 määnpââʹjest 12 määnpâjja. Lââʹssen reâuǥaståårram-mäinn teâuddjeʹči juätkast päʹlǩǩtuâjast vuõǯǯum puåttji vuâđald ij-ǥa teänab neäʹtteltuâjjčiâssi mieʹldd, mâta ânnʼjõõžž poodd.

Päärnažlââʹzz da päärnaihååid tuärjjõs

Päärnažlõõʹzzid plaaneet pââjõõzzid, koin pieʹǩǩ lij miârktõs viõʹǩǩe šõddâd tâʹlles eeʹjj 2024 aalǥâst, da pieʹǩǩ mâʹŋŋlubust eeʹjjest 2024. Pââjõõzz liâ pueʹttmen vuâlla 3-âkksaž päärnast mäʹhssemvuâla päärnažlâssa da päärnažlââʹzz õhttuhuõlteeipââjõʹsse di neelljad da viiđad da tõn jäänbi päärnai päärnažlâssa.

Päärnaihååid tuärjjõõzzid jiâ leäkku šõddmen eeʹjj aalǥâst noʹrmaal indeʹksspââjõõzz, pâi tuärjjõõzzi meäʹr pâʹšše seämmanallšeʹmmen ǥu eeʹjjest 2023, jõs eeʹttiǩ-kåʹdd preemm halltõõzz eʹtǩǩõõzz indeʹkssjiõŋŋummšin.

Takai jälstemtuärjjõs

Takai jälstemtuärjjõõzz vuäǯǯmõõžž määinaid valmštõõlât muttsid, kook ǩieʹppee tuärjjõõzz meäʹr. Puåttji vaaiktõs tuärjjõʹsse kõrran, tuärjjõsproseʹntt luâštt, tiânâsǩieʹppummuš jäukk da vuõiggâdvuõtt vuäǯǯad jälstemtuärjjõõzz vuäʹmstemaazlma jäukk. Tuärjjõõzz meärra vaaikteei vuâđđjiijjâsvasttõsvuässõõzz meäʹrtõõvvmõõžž ääiǥat muʹtted nuʹt, što jeeʹres muttsi vaaiktõõzz liâ lääiʹvab päärnažpiârrjid.

Muttsin lij miârktõs šõddâd viõʹǩǩe njuhččmannust 2024 nuʹt, što muttâz vaaikte tuärjjõõzz vuäǯǯji jälstemtuärjjõʹsse, ǥu tuärjjõs puõʹtti vuâra taʹrǩstet. Vuäʹmstemaazlmest jälsteeʹji jälstemtuärjjõõzz loopptet čõhččmannust 2024.

Lââʹssen takai jälstemtuärjjõʹsse vaaikat valmštõõllâm vueʹlnn åårrai halltõõzz eʹtǩǩõs indeʹkssjiõŋŋummšin. Jõs eeʹttiǩ-kåʹdd preemm eʹtǩǩõõzz, takai jälstemtuärjjõõzz meäʹrtõõvvâmvuâđaid, mâta ouddmiârkkân jäänmõsjälstemkoolaid, jeät tueʹjjed eeʹjj aalǥâst indeʹksspââjõõzz.

Piʹrǧǧeemtuärjjõs

Vuâđđpiʹrǧǧeemtuärjjõõzzâst vuâđđvueʹss meäʹrid šâdd noʹrmaal indeʹksspââjõs 1.1.2024 ääʹljeeʹl.

Piʹrǧǧeemtuärjjõsse lij valmštõõllâm vueʹlnn halltõõzz eʹtǩǩõs, koon mieʹldd jälstemkoolai lokku välddmõõžž tuärjjõõzzâst čiõlǥtet da kõõreet. Muuttâs šõõddči viõʹǩǩe eeʹjj 2024 poodd. Tääʹrǩab äiʹǧǧtaull čiõlggan, ǥu eʹtǩǩõõzz valmštõõllmõš ouddan.

Säursmâʹttemteäʹǧǧ

Nuõr säursmâʹttemtieʹǧǧ da ämmtallaž säursmâttmõõžž ääiʹjest mäʹhssemvuâla säursmâʹttemtieʹǧǧ uuʹccmõsmieʹrr lij ååʹn 36,91 euʹrred arggpeeiʹv mieʹldd. Ååʹn valmštõõlât muttâz, koon seuʹrrjõssân täi-aa tuärjjõõzzi uuʹccmõsmieʹrr luâštt, nuʹt što tõt lij 1.1.2024 ääʹljeeʹl seämma ǥu säursmâʹttemtieʹǧǧ da puõʒʒâlmpeiʹvvtieʹǧǧ uuʹccmõsmieʹrr leʹbe 31,99 euʹrred arggpeeiʹv mieʹldd. Vueʹjjest muuttâs miârkat nuʹt 13 proseeʹnt čuõppmõõžž nuõr säursmâʹttemteägga da ämmtallaž säursmâttmõõžž ääiʹjest mäʹhssemvuâla säursmâʹttemteägga.

Kela-koʹrvvõs privattdåhttarjååttmõõžžâst da taalkâslaakk

Privattdåhttarjååttmõõžžâst mäʹhssemvuâla Kela koʹrvvõʹsse lij plaaneem vueʹlnn miârkteei pââjõs. Tän poodd Kela koʹrvvad privaatt dåhttar koʹrvvummšin kõskkmeäʹrin 8 euʹrred. Pââʹjdum Kela koʹrvvõs lij miârktõs väʹldded âânnmõʹšše 1.1.2024.

Taalkâskoolai eeʹǩǩjiijjâsvasttõõzz mieʹrr käggââtt eeʹjjest 2024. Tän eeʹjjest talkksi hâʹddlaʹǩǩe ij leäkku tuejjuum indeʹksspââjõs, pâi mieʹrr lij põõššâm seämmanalla ǥu eeʹjjest 2022 leʹbe 592,16 euʹrred kalentereeʹjjest. Puõʹtti eeʹjjest taalkâslaʹǩǩe jiâ kuuitâǥ leäkku pueʹttmen kueʹhtt indeʹksspââjõõzz seämma vuâra, ǥu valmštõõllâm vueʹlnn lij halltõõzz eʹtǩǩõs, koon mieʹldd taalkâslaʹǩǩe tuejjeet pâi eeʹjj 2024 indeʹksstaʹrǩstummuš.

Nääiʹt Kela iʹlmmat sosiaalstaan muttsin

Kela iʹlmmat muttsin kela.fi-seeidain, ǥu valmštõõllmõš ouddan. Õlmstââʹttep teâđtõõzzid lääʹddǩiõlle, ruõccǩiõʹlle da eŋgglõsǩiõʹlle, ǥu halltõõzz eʹtǩǩõs uuʹdet eeʹttiǩ-kååʹdd ǩiõttʼtõõllmõʹšše da ǥu ǩiõttʼtõõllmõš eeʹttiǩ-kååʹddest põõtt. Puk teâđtõõzz muttsin noorât kela.fi/muutokset -sijddu (lääddas).

Eeʹjjvaajtõõzzâst muttâz peeiʹvtet Kela neʹttseeidaid lääʹddǩiõlle, ruõccǩiõʹlle da eŋgglõsǩiõʹlle ǥu čiõlggǩiõlin, sääʹmǩiõlin da sieʹvvemǩiõlin. Puk sääʹmǩiõllsaž teâđtõõzz muttsin noorât kela.fi/muttaz -sijddu. Eeʹjj 2024 aalǥâst õlmstââʹttep čiõlggǩiõllsaid brosyyrid äʹššniiʹǩǩi da õhttsažtuâjjkuõiʹmi âânnmõʹšše.