Piârjeältõk
Roodnairuåđ jäämmʼmõš mott piârri piʹrǧǧummuž. Piârjeältõk stään liâsk da päärna piʹrǧǧummuž, ko pieʹllkueiʹmm leʹbe päärna eʹčč leʹbe jeäʹnn jäämm.
Piârjeältõõǥǥ lie liâskjeältõk da päärnajeältõk.
Kelast piârjeältõõǥǥ vuäǯǯa
- vuâlla 65-ekksaž liâskk
- vuâlla 18-ekksaž päärnaž, koon eʹčč, jeäʹnn leʹbe huõlteei lij jäämmam.
Jõs päärnaž mättʼtââtt, son vuäitt vuäǯǯad piârjeältõõǥǥ tõn räjja, što teâudd 21 eeʹǩǩed.
Kela mäʹhssem piârjeältõõǥǥ lââʹssen vuäitak vuäǯǯad piârjeältõõǥǥ tuu jäämmam roodnairuåđ reâuggjeältõkstroiʹttlest. Teâđaid vuäǯǯak reâuggjeältõkstroiʹttlest leʹbe Jeältõkstaankõõskõõzzâst. Mäddtäällniiʹǩǩin da põõrǥâsniiʹǩǩin lie jiijjâz jeältõkååsktõõzz.
Jõs roodnairuått lij jälstam leʹbe reâuggam ålggjânnmin, piâr vuäitt vuäǯǯad jeältõõǥǥ ålggjânnmin še.
Jõs roodnairuått lij leämmaž reâuggjieʹllmest, liâskk da päärnaž vueiʹtte vuäǯǯad še ǩeârddkoʹrvvõõzz joukkjiõggååsktõõzzâst. Lââʹssteâđaid vuäǯǯak roodnairuåđad tuâjjpääiʹǩest.
Jõs roodnairuått lij jäämmam jååttlõkpääʹrtest leʹbe pääʹrtest, liâskk da päärnaž vueiʹtte vuäǯǯad piârjeältõõǥǥ päʹrtt- leʹbe jååttlõkååsktõõzzâst. Lââʹssteâđaid vuäǯǯak ååsktemõhttõõzzâst.
Jeeʹres piârjeältõõǥǥ da koʹrvvõõzz vueiʹtte vaaikted jeältõõǥǥid da jälstemtuärjjõʹsse, koid Kela mähss. Piârjeältõõǥǥin määuʹset piiđ.
Kõõjj lââʹzz kääzzkâʹsttemnââmrest 020 692 208.
Liâskjeältõk
Kela mähss liâskjeältõõǥǥ tåʹlǩ vuâlla 65-ekksaž lieʹsǩǩe.
Jõs leeiʹd näittlõõttâm
Vuäitak vuäǯǯad liâskjeältõõǥǥ, jõs tuänast lij õhttsaž päärnaž da näittlõõđid ouddâl ǥu pieʹllkueiʹmmad tiõudi 65 eeʹǩǩed.
Jõs tuänast jie leäkku õhttsaž päärna, vuäitak vuäǯǯad liâskjeältõõǥǥ tåʹlǩ, jõs puk täk määin teâuddje:
- Leʹjjiǩ uuʹccmõsân 50-ekksaž, ko pieʹllkuâimmad jaaʹmi.
- Leʹjjiǩ vuâlla 50-ekksaž da pieʹllkuâimmad vuâlla 65-ekksaž, ko näittlõõđid.
- Veäʹncc piiʹšti uuʹccmõsân 5 eeʹjj.
Liâskjeältõk poott pâi mââimõõzzâst, ko teâudak 65 eeʹǩǩed. Liâskjeältõõǥǥ pešttmõʹšše lie še jeeʹres rajjtõõzz,
- jõs leäk šõddâm eeʹjj 1975 leʹbe tõn mâŋŋa da
- jõs pieʹllkuâimmad jaaʹmi 1.1.2022 leʹbe tõn mâŋŋa.
Tâʹl vuäitak vuäǯǯad liâskjeältõõǥǥ 10 eeʹǩǩed leʹbe uuʹccmõsân tõn räjja, poka tuu åʹrnn jälsteei päärnaž teâudd 18 eeʹǩǩed.
Jõs leeiʹd äävkueiʹmmvuõđâst
Vuäitak vuäǯǯad liâskjeältõõǥǥ, jõs puk täk määin teâuddje:
- Pieʹllkuâimmad jaaʹmi 1.1.2022 leʹbe tõn mâŋŋa.
- Tuänast leäi õhttsaž vuâlla 18-ekksaž päärnaž, kååʹtt jälsti tuänain seämma täälast.
- Leʹjjiǩ serddam äävkuõiʹminad õʹhtte ouddâl ko son tiiudi 65 eeʹǩǩed.
- Äävkueiʹmmvuõtt piišti puåtkkneǩani uuʹccmõsân 5 eeʹjj.
- Jiõk leämmaž veänccõõttâm ni ǩeäin järrsin, ko pieʹllkuâimmad jaaʹmi.
Liâskjeältõk poott, ko nuõrmõs õhttsaž päärnžed teâudd 18 eeʹǩǩed leʹbe teâudak 65 eeʹǩǩed.
Mõõn jiânnai vuäitak vuäǯǯad liâskjeältõõǥǥ?
Liâskjeältõʹǩǩe kooll alggjeältõk da vueiʹtlvaž juätkkjeältõk. Jõs tuu puåtti lie uuʹcces, vuäitak ooccâd še jälstemtuärjjõõzz.
Pieʹllkueiʹmmad jäämmʼmõõžž mâŋŋa Kela mähss alggjeältõõǥǥ nuʹt 383 euʹrred määnpââʹjest. Alggjeältõõǥǥ määuʹset 6 määnpââʹj.
Alggjeältõõǥǥ mâŋŋa vuäitak vuäǯǯak juätkkjeältõõǥǥ. Tõt nårrai vuâđđmeäʹrest da tiuddeem-meäʹrest.
Vuâđđmieʹrr lij nuʹt 120 euʹrred määnpââʹjest. Vuäǯǯak tõn tåʹlǩ, jõs tuʹst lij huõltummšest tuu leʹbe pieʹllkueiʹmmad vuâlla 18-ekksaž päärnaž. Tiuddeemmeäʹr vuäǯǯmõʹšše vaaikte âlddsin puk jiijjad puåtti. Tiudd tiuddeem-mieʹrr lij nuʹt 623 euʹrred määnpââʹjest.
Jõs veänccõõđak oʹđđest, tiudd tiuddeem-mieʹrr lij nuʹt 539 euʹrred määnpââʹjest. Jeältõõǥǥ mieʹrr vuäitt leeʹd uuʹccab, jõs pieʹllkuâimmad lij jälstam ålggjânnmest.
Jõs veänccõõđak oʹđđest ouddâl ko teâudak 50 eeʹǩǩed, Kela jâskk mäʹhssmen liâskjeältõõǥǥ. Teʹl vuäǯǯak kuuitâǥ õhttân vuâra meäʹr, kååʹtt vaʹsttad 3 eeʹjj jeältõõǥǥ. Teäʹǧǧmieʹrr lij uuʹccab, jõs vuõiggâdvuõttad liâskjeältõʹǩǩe poott ääiʹjab. Oudldõssân lij, što leäk vuäǯǯam liâskjeältõõǥǥ uuʹccmõsân 1 eeʹjj ääiʹj.
Looǥǥ lââʹzz liâskjeältõõǥǥ ooccmest (lääddas).
Päärnajeältõk
Jõs päärna puäʹres jäämm, Kela mähss päärnže päärnajeältõõǥǥ.
Puärrsin juuʹrdet oummu, kååʹtt lij jälstam päärnain da peâmmam suu. Puäʹres vuäitt leeʹd jeäʹnn, eʹčč leʹbe jeeʹres ooumaž.
Kela mähss päärnajeältõõǥǥ, sa päärnaž teâudd 18 eeʹǩǩed. Jõs päärnaž mättʼtââtt, jeältõk vuäitt juätkkjed tõn räjja, što päärnaž teâudd 21 eeʹǩǩed.
Kela mäʹhssem päärnajeältõõǥǥ vuâđđmieʹrr lij nuʹt 71 euʹrred määnpââʹjest. Jõs kuhttu puärraz lie jäämmam, päärnaž vuäǯǯ nuʹt 141 euʹrred määnpââʹjest.
Vuâlla 18-ekksaž päärnaž vuäitt vuäǯǯad lââʹssen tiuddeem-meäʹr, koozz vaaikte jeeʹres piârjeältõõǥǥ, koid son vuäǯǯ. Tiuddeem-mieʹrr lij jäänmõsân nuʹt 107 euʹrred määnpââʹjest.
Jäämmam puärraz reâuggjeältõkstrooiʹtel še mähss päärnajeältõõǥǥ.